Albanija

[wulfy]

Kao uvod mogao bih nekoliko podataka o željezničkoj mreži (normalnog kolosjeka) u ovoj državi. Hronologija razvoja željezničke mreže je išla sledećom dinamikom:

1947 god. otvorena dionica Drač (Durrës) - Kavaja (Kavajë) - Rogožina (Rrogozhinë) - Pekinj (Peqin)
1949 god. otvorena dionica Drač (Durrës) - Vora (Vorë) - Tirana (Tiranë)
1950 god. otvorene dionice Pekinj (Peqin) - Elbasan (Elbasan)
1963 god. otvorena dionica Vora (Vorë) - Lač (Laç)
1968 god. otvorena dionica Rogožina (Rrogozhinë) - Lušnje (Lushnjë) - Fjer (Fieri)
1972 god. otvorena dionica Elbasan (Elbasan) - Libražd (Librazhd)
1974 god. otvorena dionica Libražd (Librazhd) - Prenjas (Përrenjas)
1975 god. otvorena dionica Fjer (Fieri) - Balš (Ballsh)
1979 god. otvorena dionica Prenjas (Përrenjas) - Rajc (Rrajcë) - Pogradec (Pogradeci)
1981 god. otvorene dionica Lač (Laç) - Milot (Milot) - Lješ (Lezhë) - Skadar (Shkodër) sa krakom za Krojsko Polje (Fushë-Krujë)
1985 god. otvorene dionice Skadar (Shkodër) - Hani i Hotit (Hani i Hotit) i Fjer (Fieri) - Valona (Vlorë)
1989 god. otvorena dionica Milot (Milot) - Ršen (Rreshen)

Hani i Hotit (Hani i Hotit) je pogranična stanica i to je jedini krak željezničke mreže ka drugoj državi (Crna Gora, a taj granični prelaz se yove Božaj). Na toj pruzi se nikada nije obavljao putnički saobraćaj tako da ne postoji putnička konekcija Albanije sa bilo kojom drugom državom.

Da se podsjetimo i malo istorije. U doba Envera Hodže (vladao od 1947 do 1980, umro 1985 god.) željeznica je popularisana kao vid transporta (samim tim što je i prvatno vlasništvo automobila bilo zabranjeno). Period između 1975 i 1989 godine smatra se zlatnim dobom željeznice i to zato jer je željeznicom išlo preko 60% svog putničkog saobraćaja (danas je manje od 1%). Primjer, 1989 godine prevezeno je oko 10.500.000 ljudi dok je tokom 2010 god. prevezeno 650.000. 1989 godine željeznica je prevozila oko 25.000 tona tereta dnevno, sada jedva toliko mjesečno da preveze. 1989 godine na željeznici je radilo oko 8.000 ljudi, sada radi oko 1.700 ljudi a velika većina ima minimalnu platu od 123 eura mjesečno. Tokom albanskog ustanka 1997 god. (Rebelimi i vitit 1997) koja je izbila poslija kraha piramidalne šeme u kojoj je poginulo oko 3.800 ljudi uništeno je dosta infrastrukture, vagona i lokomotiva. Danas je stanje mreže očajno, teško da može da se nosi sa konkurencijom zvanom drumski saobraćaj. Na oko 450 km postojeće mreže koja je u manje-više lošem stanju brzine su ograničene od 20 do 40 km/h. Da pomenem još i to da niti jedna pruga nije elektrificirana. Za vuču se koriste češke dizel-hidraulične lokomotive (ČKD S200) kojih je u periodu od 1968 do 1990 isporučeno 61 primjerak (koliko je poznato nikada svih 61 nisu istovremeno bile u upotrebi). To je i jedina lokomotiva koja se danas koristi na albanskim željeznicama. I ostale dizel lokomotive koje su kupovane bile su ČKD (iz Varšavskog bloka, naravno), no krajem osamdesetih/početkom devedesetih kupleno je 5 polovnih Krauss-Maffei lokomotiva iz Njemačke (godište sredinom šezdesetih) koje su do 2003 godine korišćene da vuku putničke kompozicije. Parne locomotive su korišćene do 1992 godine. Putnički vagoni koji se danas koriste su kupljeni polovni te ih ima iz DB-a (Njemačka), FS-a (Italija) i PKP-a (Poljska). Dešava se da se neke linije privremeno ukidaju jer fali šina (neko ih je ukrao da bi je prodao u staro gvožđe). Izgradnjom novih prilaznih puteva Tirani dobar dio stanice i dio pruge je srušen. Godine 2003 premijer Fatos Nano potpisao je ugovor sa General Elektrikom u vrijednosti od 74,71 milion eura da se modernizuje pruga Drač - Tirana sa produžetkom kraka ka aerodromu. Sledeća vlada sa premijerom Sali Berišom ocjenila je da je to preskup projekat i otkazala ga. Zbog toga GE potražuje odštetu od 20,6 miliona dolara, no mislim da se završilo tako što je ministar koji je potpisao Ugovor tužen za zloupotrebu službenog položaja.

Kakvo je danas stanje željezničkih pruga?

Željeznička pruga Drač (Durrës) - Vora (Vorë) - Tirana (Tiranë) nije u funkciji. Zbog izgradnje bulevara u septembu 2013 godine ukinuta je željeznička stanica Tirana, te se željeznički saobraćaj odvijao do Vore, da bi se 26.5.2015 godine otvorila željeznička stanica Kašar (Kashar) koja je funkcionisala do 2018 godine kada su i dignute šine. Tokom 2021 god. potpisan je ugovor o rekonstrukciji pruge Drač - Vora - Tirana sa krakom Vora - Rinas (Rinasi). U Rinasu je međunarodni aerodrom ,,Majka Tereza''. Do sada je rok završetka odlagan tri puta, a novi rok je završetka je početak 2025 godine. Treba pomenuti da nova željeznička stanica, za razliku od stare, nije u centru Tirane već na obodu grada i zove se Tiranë TTP (Terminali i Transportit Publik). Poslje puštanja ove željezničke linije od 40-ak kilometara u rad očekuje se da će moći da se saobraća brzinama do 100 km/h.

Željeznička pruga Vora (Vorë) - Lač (Laç) - Milot (Milot) - Lješ (Lezhë) - Skadar (Shkodër) - Hani i Hotit (Hani i Hotit) je jedina koja ima konekciju sa drugom državom (Crna Gora). U septembru 2023 godine su počeli pripremni radovi oko rekonstrukcije i ove linije koja podrazumjeva i rekonstrukciju postojećeg kraka pruge koje se završava u Krojsko Polje (Fushë-Krujë), te izgradnju novog kraka do luke Medova (Shëngjin). Ova željeznička pruga sa opisanim krakovima bi trebala da bude dugačka oko 120 km. Vlada Albanije za rekonstrukciju ove pruge 2024 god. izdvojila 75 miliona eura, a od Evropske banke za obnovu i razvoj je uzeto 380 miliona eura. Po završetku rekonstrukcije biće moguće brzine do 120 km/h.

Željeznička pruga Drač (Durrës) - Kavaja (Kavajë) - Rogožina (Rrogozhinë) - Pekinj (Peqin) - Elbasan (Elbasan) - Libražd (Librazhd) - Prenjas (Përrenjas) - Rajc (Rrajcë) - Pogradec (Pogradeci) ima nešto više od 150 km, a 2018 godine je urađena studija izvodljivosti za rekonstrukciju ovu pruge. Rekonstrukcija bi se radila fazno i prvi dio bi podrazumjevao dionicu Drač - Rogožina - Elbasan u dužini od 72 km. Rekonstrukcija još nije počela, a po završenoj rekonstrukciji brzina vozova bi trebala da bude do 100 km/h. Tokom 2021 godine počelo je projektovanje trase da se spoji sa Grčkom na relaciji Pogradec (Pogradeci) - Smrdeš (Κρυσταλλοπηγή) - Lerin (Flórina) gdje već postoji željeznička pruga. Iste godine počelo je i projektovanje trase za spoj sa Sjevernom Makedonijom, Rajc (Rrajcë) se nalazi u blizini granice, ali potrebno je izgraditi oko 70 km željezničke pruge kroz Sjevernu Makedoniju jer je najbliža željeznička pruga u Kičevu.

Željeznička linija Rogožina (Rrogozhinë) - Lušnje (Lushnjë) - Fjer (Fieri) - Valona (Vlorë) sa krakom Fjer (Fieri) - Balš (Ballsh) nije operativna za putnički saobraćaj, a od 2016 godine Albanske željeznice (Hekurudha Shqiptare) skrećeno HSH, ne upravljaju ovom prugom već je to preuzeo privatni oparater Albrail koji ima svoje lokomotive i teretne vagone (uglavnom cisterne). Dok ne istekne zakup ove linije država neće ulagati u rekonstrukciju.

[wulfy]

Vidim da u kasnijim opisima pominjem sve linije osim ovu što se zadnja otvorila (1989 god) na realaciji Milot (Milot) - Ršen (Rreshen). Pomenimo da je putnički saobraćaj tom prugom uspostavljen 1995 godine, ali poslije nemira 1997 godine je putnički (i teretni saobaraćaj) prekinut usljed oštećenja pruge. Kasnije je obnovljen teretni saobraćaj u manjoj mjeri, ali izgradnjom autoputa A1 koji na nekoliko mjesta presjeca ovu željezničku prugu kompletna trasa pruge je uništena (liše dva mosta), tako da od otvaranja te dionice autoputa 2009 godine nema definitivno ni naznaka obnove ove linije.